Η κατανάλωση μανιταριών είναι προσωπική ευθύνη του καθενός. Καμιά πληροφορία αυτού του ιστολογίου δεν πρέπει να θεωρείται ως παρότρυνση για κατανάλωση οποιουδήποτε μανιταριού

Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου 2008

ΤΑ ΑΓΡΙΑ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ ΤΟΥ ΜΑΝΤΑΜΑΔΟΥ

άρθρο του Στρατή Σπανέλλη

α. ΓΕΝΙΚΑ

Ο Μανταμάδος έχει μια ποικιλία βλάστησης. Βοσκότοποι, ελαιώνες, θαμνότοποι (με πουρνάρια ,κουμαριές, σκίνους) βαλανιδιές, πεύκα. Σε διάφορα μέρη βρίσκεις «αρτίτσ’» και γαϊδουράγκαθα και στις ρεματιές λεύκους (καβάκια) και αυτιλιές (ιτιές).
Η ποικιλία της βλάστησης ευνοεί πολλών ειδών μανιτάρια. Αν καταγραφούν μπορεί να φτάσουν και τα 500. Αυτό είναι βέβαια δουλειά επιστήμονα μυκητολόγου. Έχω παρατηρήσει περίπου 100 είδη ενώ έχουν ταυτοποιηθεί 60. Αρκετά ταυτοποιήθηκαν από τον Γιώργο Κωνσταντινίδη (ερευνητή -Γρεβενά) και αρκετά από τους Δημήτρη Δήμου και Ηλία Πολέμη (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) Πρόσφατα ιδρύθηκε ο σύλλογος «Μανιταρόφιλοι Λέσβου». Γίνεται συνεργασία των μελών του και συνεργασία με άλλους συλλόγους και ερευνητικά κέντρα (Πανεπιστήμια κλπ). Το αποτέλεσμα θα είναι να αυξηθούν οι γνώσεις πάνω στα μανιτάρια της Λέσβου.
Τα μανιτάρια που τρώνε στον Μανταμάδο (από παράδοση) είναι:

1. Δροσίτες (Agaricus campestris, Agaricus silvicola κλπ)
2. Λευκίτες (Agrocybe cylintracea και Pleurotus ostreatus)
3. Συκίτες (Agrocybe cylindracea και Pleurotus ostreatus)
4. Λαγκαδιώτες(Pleurotus fuscus var. Ferulae)
5. Κοκινίτες ( Lactarius deliciosus)
6. Κρασίτες ( Lactarius sanguifluus)
7. Πιπερίτες ( Russula delica)
8. Μαδίτες ( Lepista nuda) (ωμό έχει μία ουσία που βλάπτει το αίμα)
9. Λαγαρίτες (τούρκικα «ετ μανι’τάρ») (Clitocybe geotropa)

Λιγότερο γνωστοί είναι:

10. Αγκαθίτες ( Pleurotus eryngii*)
11. Πορδίτες (Handakea utriformis,Vascellum pratense*, Bovista plumbea*)
12. Σκούροι λαγαρίτες (Lepista rickenii και Lepista panaleola=luscina)
13. Μαργέλια (Melanoleuca politoinequalipes*)

Όλοι οι άλλοι θεωρούνται ψιακουρίτες.
Πολύ συνηθισμένα μανιτάρια στο Μανταμάδο είναι τα:
Macrolepiota procera (Παρασολάς) Φαγώσιμο το πιο γνωστό στην Ελλάδα . Εμείς δεν το τρώμε
Suillus bellinii (σφουγγαρίτης) Φαγώσιμο. Γίνεται τουρσί
Omphalotus olearius. Φυτρώνει συνήθως στις ρίζες της ελιάς. Δηλητηριώδες αλλά όχι θανατηφόρο
Amanita vittadinii* Φαγώσιμο
Τα είδη που έχουν * δεν τα έχω φάει. Επί πλέον μανιτάρια που βρέθηκαν στην περιοχή και έχω φάει είναι:
Amanita rubescens, Cantharellus cibarius , Clitocybe sqamulosa, Leccinum corsicum, Lycoperdon perlatum ,Sparassis crispa,Volvariella bombykina, Laetiporus sulphureus Tricholoma caligatum (είναι πικρό)
Επί πλέον μανιτάρια που βρέθηκαν στην περιοχή φαγώσιμα και δεν έχω φάει είναι
Chroogomphus rutilus* ,Pisolithus arrhizus*, Volvariella gloiocephala*, Macrolepiota phaeodisca*, Marasmius oreades*
Πληροφορίες για μανιτάρια μπορεί να βρει όποιος θέλει σε βιβλία και ιστοσελίδες. Τα επιστημονικά ονόματα που αναφέρω θα διευκολύνουν. Δίνω δύο ιστοσελίδες.
ΜΑΝΙΤΑΡΟΦΙΛΟΙ ΛΕΣΒΟΥ manitarilesvos.blogspot.com
ΜΑΝΙΤΑΡΟΦΙΛΟΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. www.manitari.gr



β. ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ

Ο κίνδυνος δηλητηρίασης από άγρια μανιτάρια είναι υπαρκτός. Όπως υπάρχει και κίνδυνος ατυχήματος όταν ψαρεύουμε στη θάλασσα, όταν ανεβαίνουμε στις ελιές να ραβδίσουμε, όταν οδηγούμε αυτοκίνητο. Η ενημέρωση και η εφαρμογή των κανόνων μειώνουν στο ελάχιστο την πιθανότητα ατυχήματος.
Για να αποφύγουμε δηλητηρίαση προσέχουμε τα εξής.
1)Tα μανιτάρια που μαζεύουμε προσέχουμε να είναι ακριβώς ίδια με αυτά που έχουμε ξαναφάει, η αυτά που μας δείξανε η αυτά που περιγράφουν τα βιβλία.
2)Έχουν διαδοθεί αρκετές λαθεμένες απόψεις σε διάφορα σημεία της Ελλάδας. Παρακάτω θα αναφερθώ σε λαθεμένες απόψεις που έχω ακούσει στη Λέσβο. Να εφαρμόζουμε μόνο αυτές που λένε τα βιβλία.
Σε περίπτωση δηλητηρίασης
1)Πάμε στο Νοσοκομείο
2)Κρατάμε τον εμετό και σημειώνουμε τα συμπτώματα (καλό είναι και από πριν να έχουμε φωτογραφίες και κάποια αμαγείρευτα ). Αν βρεθεί το είδος του μανιταριού (ο σύλλογος μας μπορεί να βοηθήσει ) θα διευκολυνθεί η θεραπεία. Περισσότερα θα βρείτε σε βιβλία και ιστοσελίδες (ενδεικτικά: http://www.manitari.gr/manitaria/texts/dilitiriasis.htm)

Θα αναφέρω ορισμένα πράγματα που θεωρώ ότι είναι πολύ χρήσιμα σε τοπικό επίπεδο.
1)Το ποιο διαδεδομένο μανιτάρι στη Λέσβο είναι ο κοκκινίτης ( Lactarius deliciosus και το συγγενικό κρασίτης Lactarius sanguifluus). Υπάρχουν κάποια που μοιάζουν. Όταν πληγωθούν βγάζουν άσπρο γάλα. Αυτά είναι 3-4 ειδών (σε κάποια χωριά λένε το ένα πιπερίτη) είναι Lactarius δεν τα έχουμε ταυτοποιήσει όμως με βεβαιότητα.
Η άποψη που επικρατεί στη Λέσβο είναι ότι οι δηλητηριώδεις αμανίτες «βγάζουν γάλα είναι πικροί και μυρίζουν δυσάρεστα και αν δεν βγάζει γάλα είναι καλός». Η άποψη αυτή είναι λαθεμένη. Οι θανατηφόροι αμανίτες (φαλοειδής κλπ) δεν έχουν τίποτα από τα προηγούμενα και μία ποσότητα 50-100 γραμμαρίων μπορεί να προκαλέσει θάνατο.
Το γάλα είναι πράγματι ένδειξη δηλητηριώδους μανιταριού αλλά κανένας Lactarius δεν είναι θανατηφόρος.
2) Ένα άλλο μανιτάρι που αν και είναι φαγώσιμο χαμηλής ποιότητας το τρώμε στη Λέσβο είναι ο άσπρος =Russula delica (στο Μανταμάδο =πιπερίτης διαφορετικός από τον παραπάνω πιπερίτη ).
Και εδώ ισχύουν τα ίδια. Υπάρχουν 4 είδη που μοιάζουν (δύο Lactarius, δύο Russula) Τα δύο είδη μαυρίζουν μετά από λίγη ώρα όταν τα κόψουμε και τα άλλα δύο βγάζουν άσπρο γάλα. Δεν τα έχουμε ταυτοποιήσει με βεβαιότητα. Πάντως κανένας Lactarius και κανένας Russula δεν είναι θανατηφόρος.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ. Όπως και εγώ δεν θα τρώμε από αυτά τα άγνωστα είδη (προς το παρόν) που περιγράφονται στο 1 και 2. Αλλά αν φάει κανένας κατά λάθος (ξέρω ότι κάποιοι έφαγαν) δεν χρειάζεται πανικός. Δεν είναι θανατηφόρα. Να πάμε αν χρειαστεί στο γιατρό και στο νοσοκομείο αλλά όχι στην Αθήνα. Ο σύλλογος θα στείλει αυτά τα μανιτάρια σε εργαστήρια οπότε αργότερα θα ξέρουμε με σιγουριά ποια ακριβώς είναι.
3)Φαγώσιμα μανιτάρια είναι και οι λευκίτες (Agrocybe cylintracea και Pleurotus ostreatus).Οι τοπικές ονομασίες είναι λαθεμένες (τις αναφέρω για διευκόλυνση). Πρώτον έχουμε ήδη δύο διαφορετικά είδη φαγώσιμα με το ίδιο όνομα, δεύτερον τα μανιτάρια φυτρώνουν και σε άλλα δέντρα ,π.χ. συκιές ( ο ostreatus φυτρώνει και πάνω σε έλατα) και τρίτο πάνω σε λεύκο έχω βρει και άλλα 4-5 είδη (δεν είναι συνηθισμένα και βρέθηκαν σε νεκρό ξύλο). Το ένα είναι το Volvariella bombykina το οποίο και έφαγα. Το άλλο είναι το Ossicaulis lignatilis που δεν τρώγεται. Τα υπόλοιπα δεν έχουν ταυτοποιηθεί
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ. Δεν τρώμε ένα μανιτάρι με ένα μόνο κριτήριο.(Π.χ. πάνω σε λεύκο) Να το επαληθεύσουμε με κάποιον που το έχει ξαναφάει . Να το βρούμε στη βιβλιογραφία και να επαληθεύσουμε λεπτομέρειες. Το cylindracea έχει ευχάριστη μυρουδιά και δακτυλίδι. Το lignatilis έχει δυσάρεστη και δεν έχει δακτυλίδι.
4)Οι δροσίτες (Agaricus) είναι πολλών ειδών (20-30) Να ελέγχουμε και από κάτω τα σημάδια μην τυχόν δεν είναι δροσίτης (π.χ. είναι άσπρος από κάτω).Υπάρχουν και τοξικοί δροσίτες (όχι θανατηφόροι).Έχουν δυσάρεστη μυρουδιά (ιώδιο) και κιτρινίζουν στο άγγιγμα.
5)Μια άλλη άποψη που κυκλοφορεί στη Λέσβο είναι ότι οι σφουγγαρίτες δεν τρώγονται. Αρκετά είδη τρώγονται και μάλιστα μερικά είναι πολύ καλής ποιότητας και φυτρώνουν και στη Λέσβο. Χρειάζονται όμως γνώσεις και στη συλλογή και στο μαγείρεμα. Αρκετοί είναι δηλητηριώδεις.
5)Το ποιο επικίνδυνο θανατηφόρο μανιτάρι Amanita phalloides (και δύο ακόμα που μοιάζουν) δεν έχει βρεθεί στο Μανταμάδο. Έχει βρεθεί στην Αγιάσο. Είναι πιθανό να υπάρχει στα μέρη μας αφού έχουμε βαλανιδιές και πουρνάρια. Δεν τρώμε κάτι παρόμοιο οπότε είναι δύσκολο να έχουμε τέτοια δηλητηρίαση. Πάντως έχουν σημειωθεί θανατηφόρες δηλητηριάσεις στον κόσμο μπερδέψανε Russula virescens με Amanita phalloides. Πιθανότατα δεν είχαν δει σε φωτογραφία φαλοειδή και δεν είχαν καμία πληροφόρηση. Οι διαφορές είναι ουσιώδεις . Ο φαλοειδής έχει δακτυλίδι στο πόδι και θήκη (βόλβα) στη βάση του ποδιού. Το να μην τρώμε μανιτάρια επειδή κάποιοι μπερδέψανε τα δύο αυτά είδη ισοδυναμεί με το να μην μπαίνουμε στο αυτοκίνητο επειδή κάποιος σε επαρχιακό δρόμο έτρεχε με 150-200 και σκοτώθηκε.
6)Δύο πληροφορίες έχω στη Λέσβο για θανάτους από Μανιτάρια. Μία στην Αγιάσο και μία στο Μεσότοπο. Βιότοποι καστανιά και βαλανιδιά. Πιθανότατα λοιπόν φαλοειδής. Αυτό που ξέρουμε είναι έφαγαν αμανίτις. Τίποτα άλλο.
Σήμερα σε περίπτωση δηλητηρίασης εκτός από τις ιατρικές μεθόδους μπορούμε να δείξουμε στον ασθενή από μία ιστοσελίδα τα 15 θανατηφόρα μανιτάρια που καταγράφηκαν στην Ελλάδα. Μπορεί να καταλάβει αν ήταν κάποιο από αυτά.. Μπορεί ακόμα να βρούμε το μανιτάρι να το φωτογραφήσουμε και μέσα σε 2 λεπτά να στείλουμε ηλεκτρονικά φωτογραφία σε ερευνητές εκτός Λέσβου και εκτός Ελλάδας .Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι να δοθεί κατάλληλο φάρμακο και να μην έχουμε θάνατο.

γ. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Εφ όσον έχουν δοθεί τα επιστημονικά ονόματα των μανιταριών του Μανταμάδου μπορεί κανένας να βρει φωτογραφίες από βιβλία και ιστοσελίδες. Θα δώσω μερικές φωτογραφίες που τραβήχτηκαν στη Λέσβο, εκφράζουν κάτι από τη Λέσβο ή είναι μανιτάρια σπάνια στην υπόλοιπη Ελλάδα.
1. Agrocybe cylintracea Πάνω σε Λεύκο



















2. Pleurotus ostreatus Πάνω σε Λεύκο (31-10-05)















3. Αγνωστο Πάνω στο Λεύκο του 2 (31-10-07)














4. Ossicaulis lignatilis Πάνω στο Λεύκο του 2 (29-03-08)
















5. Volvariella bombykina. Πάνω σε Λεύκο (19-06-08)














6. Αγνωστο Πάνω σε Λεύκο (11-07-07)















7. Russula delica ( και 3 άλλοι άγνωστοι Russula)














8. Russula delica ( και ένας άγνωστος Lactarius-Αγιάσος)














9. Lepista rickenii (19-11-07)



















10. Laetiporus sulphureus (18-10-06)














11. Leccinum corsicum (11-4-08)

















12. Amanita vittadinii (30-10-07)


















13. Macrolepiota phaeodisca (27-10-07)















14. Tricholoma caligatum (28-12-04)














15. Melanoleuca politoinequalipes (Μαργέλια ) (5-03-07)














16. Clitocybe sqamulosa (2-11-07)















17. Pleurotus fuscus var. Ferulae. Λαγκαδιώτες (25-10-05)













18. Amanita phalloides (Αγιάσος) (23-10-05)
















Σημείωση. Με τις φωτογραφίες και μόνο μπορεί να ξεγελαστούμε. Όταν τα μανιτάρια τα δούμε επί τόπου στο δάσος έχουμε πολύ καλύτερη γνώση. Αν διαβάσουμε και βιβλία ακόμα καλύτερα. Οι επιστήμονες έχουν προσέξει λεπτομέρειες. Πχ το δακτυλίδι είναι γραμμωτό, το πόδι είναι κούφιο, το γάλα μεταχρωματίζεται σε 5 λεπτά. Επί πλέον επισημαίνουν και με ποια δηλητηριώδη μπορεί να μπερδευτεί και ποιες διαφορές έχουν. Μερικά είναι ωμά είναι τοξικά και καλομαγειρεμένα φαγώσιμα (πχ. Το εκλεκτό φαγώσιμο Amanita rubescens).
Επισημαίνω τρεις διαφορές του Leccinum corsicum (σπάνιο) με το συνηθισμένο Suillus bellinii. Το Leccinum βρέθηκε Άνοιξη. Το Suillus έχει κόλα στο καπέλο και κουκίδες στο πόδι. Οι επιστήμονες βέβαια θα ξέρουν και άλλα.

8 σχόλια:

Δήμητρα είπε...

Δάσκαλε έγραψες πάλι.!
Μάλλον θ αρχίσω να ασχολούμαι με μανιτάρια....

Δήμητρα είπε...

Έχω μια απορία.Υπάρχει αλλεργία στα μανιτάρια(Δεν εννοω τα δηλητηριώση).
Υπάρχει άνθρωπος που να είναι αλλεργικός στα εδώδιμα μανιτάρια;

aris είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
aris είπε...

Ναι υπάρχει η πιθανητα. κοίταξε εδώ

http://www.manitari.gr/manitaria/texts/dys.htm

εμένα για παράδειγμα με πειράζει ένα εδώδιμο μανιτάρι ο Suillus Bellini

μανιταρόφιλοι Λέσβου είπε...

Υπάρχει περίπτωση αλλεργικής αντίδρασης.
Αναφέρεται και στο βιβλίο της Μαρίας Παντίδου σελ 31.
Επίσης αναφέρεται στο βιβλίο |1000 μανιτάρια της δυτικής Μακεδονίας σελ 308| ότι κάποια συνοδευόμενα με αλκοόλ προκαλούν προβλήματα.
Στρατής Σπανέλλης

g. dinos είπε...

Επίσης υπάρχει πιθανότητα κάποιος να παρουσιάσει αλλεργία και κατά την εισπνοή των σπορίων. Τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά της γρίπης, συμπεριλαμβανομένου και του πυρετού και υποχωρούν μετά από 10-12 ώρες. Όμως ακόμα και αν είμαστε αλλεργικοί στα σπόρια, είναι απίθανο να παρουσιάσουμε συμπτώματα διότι για να συμβεί αυτό θα πρέπει να τα εισπνεύσουμε σε κλειστό χώρο. Στην ύπαιθρο δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος. Θα πρέπει δηλαδή να συμπέσει να αφήσουμε το καλάθι με τα μανιτάρια που μαζέψαμε σε μία έξοδό μας σέ κλειστό δωμάτιο και αυτά να είναι όλα στό στάδιο της πλήρους ωρίμανσης ώστε να απελευθερώσουν όλα μαζί τα σπόριά τους.

chris είπε...

geia xara< simera pigame sthn pedh h opoia vriskete pros mantamado , kai mazepsame kapoia manitaria ta opoia eixan fitrosei se koprana ageladon!
kata poso einai asfalh na ta fame? mipos einai psilokivinouxa?

Γιώργος είπε...

Μια ερώτηση παρακαλώ κρισημη.εφαγα 16. Clitocybe sqamulosa και μάλλον έπαθα δηλητηρίαση από κάποιο κομμάτι που ενώ ήταν πικρό το κατάπια. Αυτή την στιγμή έχω κάνει μόνο γαστρεντερίτιδα με υποψία αίμα και έχουν πέρασει 9 ώρες από την κατανάλωση. Πρέπει να πάω νοσοκομείο?